Als je dit leest, dan is de kans groot dat je ervaring hebt met psychedelica. Heb je je echter weleens afgevraagd hoe deze middelen - zoals LSD en paddo's — ervoor zorgen dat je gaat trippen? We gaan eens een kijkje nemen in de wetenschap hierachter. Daarvoor moeten we ons verdiepen in de chemische stofjes van psychedelica — tryptamines, fenethylamines en lysergamiden. Eerst gaan we echter kijken naar psychedelica in het algemeen.

WAT ZIJN PSYCHEDELICA?

Psychedelica zijn psychoactieve middelen die zorgen voor een verandering in perceptie, stemming en cognitie. Ze kunnen daarbij ons besef van realiteit en tijd veranderen. Ook beïnvloeden ze hoe we denken en kunnen ze hallucinaties, visioenen en andere sensorische effecten opwekken.

Sommige psychedelische stofjes komen van nature voor in bepaalde planten, zaden, schimmels en dieren. Andere zijn synthetisch en dus in een laboratorium ontwikkeld. Lyserginezuurdiëthylamide, beter bekend als LSD, is waarschijnlijk de bekendste psychedelische drug. Andere psychedelische stofjes zijn psilocybine (dat voorkomt in paddo's), mescaline (komt voor in bepaalde cactussen, zoals peyote en San Pedro) en DMT, een psychedelicum dat van nature in talrijke planten en dieren zit. Het is daarbij een van de belangrijkste ingrediënten van ayahuasca.

WAARVOOR GEBRUIKT MEN PSYCHEDELICA?

Psychedelica gebruikt men voor diverse doeleinden. Tegenwoordig gebruiken sommige mensen ze puur recreatief. Voor hen zijn ze een manier om te ontsnappen aan verveling. Anderen gebruiken ze ter verrijking van hun leven en om nieuwe inzichten op te doen.

Het gebruik van psychedelica voor recreatieve doeleinden kwam niet veel voor in de Westerse wereld tot de ontdekking van LSD, begin jaren ‘40. Hierop werden LSD en andere psychedelica populaire drugs, (niet alleen) in een groeiende subcultuur. Musici, dichters, schilders en filmmakers gebruikten allemaal psychedelica (en doen dat nog steeds) voor creatieve inspiratie.

In andere culturen gebruikt men psychedelische stofjes vanouds voor spirituele of ceremoniële doeleinden. In veel delen van de wereld gebruiken mensen psychedelica om mystieke visioenen en verlichting te ervaren en om dichter bij de geestelijke wereld te komen. Sinds oude tijden hebben sjamanen psychedelica genomen (en uitgereikt) vanwege de geestverruimende eigenschappen ervan. In sommige geloofsovertuigingen speelt de consumptie van psychedelische stofjes een centrale rol bij spirituele groei en kennis.

TOEPASSINGEN VAN PSYCHEDELICA

In het Westen vielen psychedelische drugs al gauw uit de gratie bij de gevestigde orde. Ze werden dan ook illegaal verklaard. Dat bemoeilijkte wetenschappelijk onderzoek naar de mogelijke toepassingen ervan. Slechts recent, nu de drugsregelgeving in veel landen losser is, hebben wetenschappers meer mogelijkheden om psychedelica te bestuderen.

Microdoseren, waarbij iemand weinig van een psychedelicum gebruikt om creativiteit en focus te verbeteren, is onlangs ook populair geworden. Recent onderzoek suggereert dat psychedelica structurele veranderingen in de hersenen stimuleren, met langdurige voordelen.

DE CHEMISCHE STOFJES IN PSYCHEDELICA

Psychedelische stofjes hebben sterke effecten op de perceptie en het denken, omdat ze rechtstreeks hersenfuncties beïnvloeden. Tot de belangrijkste psychedelische stoffen behoren tryptamines, fenethylamines en lysergamiden.

TRYPTAMINES

Tryptamine is een monoamine-alkaloïde die in kleine hoeveelheden voorkomt in het brein van zoogdieren. Daarbij komt het in grotere mate voor in planten. Tryptamines behoren tot de klassieke serotonerge hallucinogenen die binden aan de 5-HT2A-serotoninereceptor in de hersenen. Serotonine is een neurotransmitter die bijdraagt aan gevoelens van welbevinden en geluk. Het heeft echter meerdere functies, die verwant zijn aan het leren, geheugen, beloningsmechanismen en veel andere fysiologische processen. Bekende tryptamines zijn onder andere lyserginezuurdiëthylamide (LSD), psilocybine en dimethyltryptamine (DMT).

Recent zijn nieuwe synthetisch geproduceerde tryptamines op de markt voor recreatieve drugs verschenen. Denk aan alfa-methyltryptamine, 5-methoxy-N,N-dimethyltryptamine (5-MeO-DMT) en 5-methoxy-N,N-diisopropyltryptamine (5-MeO-DiPT). Deze worden soms aangeprezen als ‘legale alternatieven’ voor LSD. Onderzoek naar de veiligheid van deze nieuwe drugs is nog gaande.

Het is goed te vermelden dat men LSD, op basis van de structuur, beschouwt als tryptamine, fenethylamine en als lysergamide. Deze stof is dan ook alom onderwerp van discussie.

FENETHYLAMINES

Fenethylamine is net als tryptamine een monoamine-alkaloïde, die van nature voorkomt in het lichaam. Daar fungeert het als een milde stimulans van het centrale zenuwstelsel. Tot op zekere hoogte werkt het daarbij als neurotransmitter. Fenethylamine noemt men soms ook wel de ‘liefdesdrug’. Dit omdat het de stemming verbetert en helpt bij gewichtsverlies en atletische prestaties. Het komt van nature voor in chocola en cacaoproducten, maar ook in bonen, noten, linzen, vlees en zuivel. Fenethylamine is daarbij verkrijgbaar als voedingssupplement.

Zogenaamde ‘gesubstitueerde fenethylamines’ zijn fenethylaminederivaten die ontstaan door een of meer waterstofatomen in de fenethylamine-kernstructuur te vervangen door substituenten. Drugs op basis van gesubstitueerde fenethylamines behelzen onder andere diverse stimulanten en amfetamines, eetlustremmende middelen en decongestiva.

Bekende drugs op basis van gesubstitueerde fenethylamines zijn DOM, MDMA (XTC) en methamfetamine.

LYSERGAMIDEN

Lysergamiden (amiden van lysergisch zuur) zijn polycyclische amiden waarvan de chemische structuur zowel fenethylamine- als tryptamine-groepen bevat. Net zoals tryptamines, denkt men dat lysergamiden zich binden aan serotoninereceptoren (5-HT2A), waarbij ze fungeren als partiële agonist. Vergeleken met andere psychedelische stofjes, staan lysergamiden erom bekend affiniteit te hebben voor meer receptoren.

Lysergamiden zijn een soort ergoline-alkaloïden, stofjes die voornamelijk afkomstig zijn van moederkoorn, een schimmel die op rogge voorkomt. Het bekendste derivaat van ergoline-alkaloïde is LSD, dat per ongeluk is ontdekt door Albert Hofmann terwijl hij moederkoorn onderzocht. Hij was destijds bezig met een programma voor het synthetiseren van stofjes voor farmaceutica. Zaden van Morning glory en Hawaiian baby woodrose bevatten ook ergoline-alkaloïden in de vorm van lyserginezuuramide (LSA).

Deze psychedelica - tryptamines als psilocybine en DMT, fenethylamines als mescaline en lysergamiden als LSD en LSA - noemt men allemaal 'klassieke' of serotonerge hallucinogenen.