Als we in de geschiedenis van de cannabisplant duiken, laat dat veel van de historie van de mensheid zien. Zelfs de afgelopen tijd hebben er een groot aantal ontwikkelingen plaatsgevonden. Deze tonen aan dat de plant mondiaal steeds meer aanvaard wordt. Er valt nog een lange weg te gaan, maar we kunnen best eens bekijken wat er allemaal al bereikt is.

Op een bepaalde manier kan het nagaan van de nalatenschap van een maatschappelijk belangrijke plant veel aan het licht brengen over de culturen die haar hebben gebruikt. Dat geldt met name voor cannabis, die chemische verbindingen bevat die corresponderen met de zogenaamde cannabinoïden-receptoren in ons lichaam. De serendipiteit van deze relatie heeft ertoe geleid dat de plant in spirituele, religieuze en recreatieve tradities is opgenomen. Hoe hemels de effecten van cannabis ook zijn, we gaan ons verdiepen in de intrigerende, aardse geschiedenis ervan.

DE OORSPRONG VAN CANNABIS IN AZIË

Lang voor het vastleggen van de geschiedenis van de mens groeide de cannabisplant in de vrije natuur. Ze is mogelijk opgedoken in voedselrijke stortplaatsen van jager-verzamelaars. De eerste aanwezigheid van cannabis die bevestigd kan worden, duidt op ruwweg 11-12.000 jaar geleden. Het is waarschijnlijk dat ze voor het eerst opdook in de bergen van Centraal-Azië, met name in de buurt van Mongolië en het zuiden van Siberië. Er waren twee verschillende soorten die uiteindelijk door mensen werden gekweekt en voor veel verschillende doeleinden gebruikt.

"Cannabis sativa" biedt mensen een unieke, psychoactieve buzz. De plant wordt nu geclassificeerd als "Cannabis sativa L.", maar valt onder de noemer industriële hennep, een niet-psychoactief gewas. Het dient als grondstof voor onder meer hennepolie, henneppapier en henneptouw. Hennep wordt zelfs in de auto-industrie en als bouwmateriaal gebruikt.

Het eureka-moment waarop de mens het psychoactieve gebruik precies heeft ontdekt, is moeilijk vast te stellen. Dat geldt met name voor de eerste man of vrouw die eens wilde zien wat er zou gebeuren bij het roken van cannabis. Als dat niet gebeurd was, zouden we dan ooit achter de magische kwaliteiten gekomen zijn? Later zijn er nog twee psychoactieve variëteiten gerangschikt. De eerste is een soort met de naam Cannabis indica, die een zoetvloeiende fysieke high veroorzaakt. De tweede kennen we als Cannabis ruderalis. Deze veroorzaakt matige effecten en is een lage, gedrongen plant. Voordat we dieper ingaan op deze variëteiten, gaan we eerst kijken hoe cannabis zich vanuit de Centraal Aziatische bergstreken over de rest van de wereld verspreid heeft.

DE BESCHAAFDE WERELD MAAKT KENNIS MET WIET

Heb je "history of the world, I guess" van Bill Wurtz weleens gezien? Zo niet, dan raden we je aan om dat eens high te bekijken. Het is een razendsnel historisch overzicht van de opkomst en ondergang van verschillende beschavingen. Zo beschrijft hij culturen die zich bezighielden met agricultuur, handel en basistechnieken, in gebieden die Wurtz "dank river valleys" noemt. Deze beschavingen handelden in diverse goederen.

Cannabis heeft zich na het ontdekken van de plant, ongeveer duizend jaar later, via zaden en mond-tot-mondreclame vanuit Centraal-Azië verspreid. Het eerste geregistreerde bewijs van het gebruik van wiet dateert van de tijd van de Chinese Keizer Shen Neng, zo rond 2737 voor onze jaartelling.

Er zijn gegevens opgedoken waarin aangevoerd wordt dat cannabis al duizenden jaren een volksmiddeltje is. Het kan feitelijk niet anders dan dat het begonnen is met wereldreizigers die de zaden mee naar huis brachten. Zo'n 2000 jaar voor onze jaartelling werd de plant geteeld in China, Japan, India, het Midden-Oosten, Rusland en Oost-Europa. Het werd voor twee doeleinden gekweekt: als psychoactieve cannabis of als hennepmateriaal. Tussen 2000 en 1400 voor onze jaartelling werden de Veda's geschreven, de oudste en heilige Hindoegeschriften. In de Atharvaveda daarvan wordt cannabis vermeldt. Bepaalde Hindoes drinken ter ere van Shiva met wiet verrijkte melk, de zogenaamde "bhang". Sommige tradities beelden Shiva af terwijl hij cannabis eet. Weer anderen geloven dat zijn tranen de Aarde bevochtigden waaruit vervolgens wiet is ontsproten.

DITJES EN DATJES OVER DE VROEGE GESCHIEDENIS VAN CANNABIS

Het Papyrus Ebus uit het Oude Egypte dateert van ongeveer 1550 jaar voor onze jaartelling. Het zijn zeer belangrijke papyrusrollen met medische informatie en het gebruik van cannabis wordt er ook in beschreven. In de eeuwen die daarop volgden, zijn steeds meer beschavingen met de plant in aanraking gekomen. In het oude Griekenland heeft Herodotus het gebruik beschreven, in de 5de eeuw voor onze jaartelling. Hij schreef dat hij tijdens zijn reizen door het Midden-Oosten ooggetuige was geweest van Scythen die met cannabis verrijkte stoombaden namen. Hij zag dat de Scythen extreme gevoelens van vreugde ondergingen en als een dolle de stoom inademden. Pas in de eerste eeuw voor onze jaartelling werden de psychoactieve effecten van cannabis in China gedocumenteerd.

Gedurende de daarop volgende eeuw werd cannabis door Islamieten naar Noord-Afrika overgebracht. De eeuw daarop werd het naar Oost-Afrika, maar ook door heel Europa verspreid. Dat werd vooral aangewakkerd door handel met de Arabische wereld en de grote reeks gebruikstoepassingen van cannabis en hennep. De zeevarende Europese landen maakten tijdens hun verre en lange ontdekkingstochten gretig gebruik van duurzaam henneptouw. De Europeanen die gebieden veroverden en koloniseerden, namen vaak hennep met zich mee zodat het ter plekke verbouwd kon worden. Dat is eigenlijk best wel fascinerend, als je nagaat dat veel westerse landen momenteel belerende cannabisverboden hanteren.

CANNABIS KOMT IN DE KOLONIËN TERECHT

Tijdens de bezetting van de koloniën door verschillende naties werden overzeese gebiedsdelen uitgebuit, leeggeroofd en werd de bevolking als slaaf verhandeld. Er werden nieuwe oorden ontdekt en uiteindelijk bestond er een heel netwerk. Later werden contractarbeiders van het ene continent in het andere tewerkgesteld. Veel Indiërs kwamen verspreid tussen andersdenkenden te wonen ten gevolge van de Britse overheersing van India. Ze werden als contractarbeiders uitgezonden naar landen als Zuid-Afrika en Jamaica. Veel van hen namen cannabis mee en brachten de lokale bevolking ermee in aanraking.

De plant was al sinds 1400 voor onze jaartelling bij de Zuid-Afrikanen bekend. Voor Jamaicanen opende zich echter een heel nieuwe wereld toen ze bekend raakten met cannabis. Hun term "ganja" is afkomstig van het woord "ganjika", wat de Hindoes ervoor gebruikten en wat uit het Sanskriet komt. Jamaicanen ontwikkelden uiteindelijk een levensbeschouwing waarbij cannabis gebruikt werd. De Rastafari religie ontstond in de 20e eeuw met wiet als sacrament tijdens contemplatieve plechtigheden. In de westerse cultuur wordt de Rastafari cultuur dan ook vaak geassocieerd met cannabis.

De afgelopen eeuw heeft cannabis heel wat negatieve ontwikkelingen doorstaan. Wat in Amerika is gebeurd, is een goed voorbeeld van wat de meeste landen gedurende de 20e eeuw hebben meegemaakt.

CANNABIS ARRIVEERT IN DE VERENIGDE STATEN

Het Britse Rijk verbood de verbouw van cannabis en zelfs hennep in 1913 in Jamaica en in 1922 in Zuid-Afrika. Zelfs toen het begon af te brokkelen, te beginnen met de Ierse onafhankelijkheid, werd een internationale trend gevolgd. Cannabis werd als gevaarlijk beschouwd en zou net als opium en andere drugs gereguleerd moeten worden. De Internationale Opium Conventie van 1925 verbood expliciet de uitvoer van "hennep uit India" naar landen waar het verboden was. Met het verstrijken van de jaren kwamen er steeds meer internationale overeenkomsten tot stand waarmee veel landen de verbouw van cannabis aan banden legden. In de jaren '20 werd bovendien niet-succesvol alcohol verboden in de Verenigde Staten. Hier werd op teruggekomen en er was inmiddels een nieuwe volksvijand opgedoken: cannabis.

Onthullingen over het beleid van het Witte Huis, met name onder president Richard Nixon, tonen aan dat cannabis werd ingezet voor politiek gewin. Omdat het gebruik in verband werd gebracht met etnische minderheden en aanhangers van de zogenaamde tegencultuur werd het eenvoudiger deze mensen wegens druggebruik te arresteren. Het Amerikaanse rechtssysteem werkte hier gewoon aan mee. De rassenongelijkheid werd zeer duidelijk met juridische vervolgingen wegens cannabisgebruik. Ondanks de consequenties van de War on Drugs werd de cannabisplant in Amerika naarstig veredeld. Met name aan de tolerante westkust werd het algemener aanvaard, maar al snel keerde ook de rest van de Verenigde Staten zich tegen de criminalisering van cannabis.

CANNABIS BEWEEGT ZICH RICHTING LEGALISERING

Cannabis arriveerde in de Verenigde Staten via de Atlantische Oceaan. Amerikaanse veredelaars hebben sindsdien veel nieuwe variëteiten in de cannabiswereld geïntroduceerd. En de cannabis scene heeft op haar beurt Amerika gesteund in de strijd voor normalisering van wiet.

Ook Nederland werd beroemd vanwege de flexibiliteit wat betreft internationale drugsconventies. Al vanaf het begin van de jaren '70 wordt hier een gedoogbeleid gevoerd. Zolang coffeeshops zich aan de regels houden, kijken agenten de andere kant uit. Dat heeft een explosieve groei van coffeeshops in Amsterdam en andere steden tot gevolg gehad. Er wordt nog steeds aan de wetgeving gesleuteld, maar de Nederlandse samenleving is niet als het Romeinse Rijk ineengestort. Integendeel zelfs; de Hollandse aanpak lijkt te werken.

Andere landen maken ook aanstalten om te experimenteren met tolerantere cannabiswetgeving. Enkele jaren geleden zijn er ten gevolge van mazen in de Europese wetgeving in Spanje cannabis clubs opgedoken. Het is daar toegestaan om op non-profit basis cannabis te kweken voor eigen gebruik. De enige eisen zijn dat je volwassen bent en dat je lid bent van een dergelijke cannabis club. Het laatste decennium zijn nieuwe legalisatiemodellen verschenen en in diverse landen doorgevoerd. Uruguay was het eerste baanbrekende land en voerde een cannabis club-systeem in. Dit jaar wordt bovendien in Canada het kweken en verkopen van wiet gelegaliseerd, ondanks internationale beperkende bepalingen.

In Amerika vond ook een revolutie plaats. Zo zijn er Amerikaanse staten waar medicinaal gebruik al sinds halverwege de jaren '90 legaal is. Colorado was de eerste staat die in 2014 de legalisering van het gebruik, de verkoop en de productie van recreatieve cannabis in een wet bekrachtigde. Sindsdien traden acht andere staten en de hoofdstad Washington D.C. in de voetsporen van Colorado. Hoewel dit indruist tegen de federale wetgeving explodeert de markt. Dus wellicht, als genoeg regio's tot legalisering overgaan, kunnen de verouderde internationale overeenkomsten eindelijk eens herzien worden. Dat zou voor iedereen, maar met name voor mensen die aangewezen zijn op medicinale cannabis, bijzonder goed nieuws zijn.

DE MEDICINALE CANNABIS VAN VANDAAG

Het waren Europese artsen, zoals William Brooke O'Shaughnessy en Jacques-Joseph Moreau, die aan het begin van de 19de eeuw westerlingen bekend maakten met de wetenschap achter cannabis. Zij onderzochten nauwkeurig diverse door cannabis veroorzaakte medische effecten. Interessant genoeg werd het gebruik voor de behandeling van verschillende aandoeningen steeds algemener. Zelfs nadat het aan het begin van de 20ste eeuw gedwongen werd ondergronds te gaan.

Hierbij werd in Israël onderzoek gedaan naar de chemicaliën en de moleculaire structuur van cannabis. Een team onder leiding van dr. Raphael Mechoulam synthetiseerde voor het eerst de cannabinoïden THC en CBD. Er werd tevens onderzoek verricht naar endocannabinoïden en de cannabinoïden-receptoren in het menselijk lichaam. Deze groep wetenschappers heeft een fantastische bijdrage geleverd aan onze kennis over cannabis en de verschillende aandoeningen die ermee behandeld kunnen worden. Maar in welk land is wiet nu het meest geliefd?